O PROJEKCIE
Smutek jest jedną z najmniej przebadanych emocji, a sposób jego opisu zazwyczaj sugeruje, że jest to emocja o dosyć podobnym przebiegu w różnych sytuacjach, która wiąże się z obniżoną aktywnością. Jednak czy faktycznie smutek zawsze będzie miał taki sam charakter? Czy kiedy tracimy kogoś ukochanego czujemy się podobnie, jak kiedy ucieka nam samolot na wakacje marzeń bądź widzimy osobę w kryzysie uchodźczym?
Próbując odpowiedzieć na te pytania postanowiłam zbadać smutek uwzględniając różne jego sub-stany. Konkretnie, aby nieco zawęzić temat poszukiwań badawczych, skupiłam się na tym, na ile odczuwany w różnych sytuacjach smutek, zmienia naszą chęć do działania i naszą aktywację; czy sprawia on, że chcemy krzyczeć, jesteśmy aktywni, zrozpaczeni, czy może powoduje, że chcemy zawinąć się w koc, leżeć i płakać cały dzień?
Smutek wzmagający w nas chęć do działania – określiłam jako smutek o wysokiej motywacji dążącej, natomiast, ten kiedy czujemy się bezsilni, jako smutek o niskiej motywacji dążącej. Następnie zaczęłam się zastanawiać, jak te dwa rodzaje smutku, będą związane z zachodzącymi w nas procesami. W pierwszym badaniu skupiłam się na aktywności mózgu, którą zbadałam za pomocą elektroencefalografu (EEG), który pozwala obserwować zmiany w elektrycznej aktywności mózgu. W badaniu drugim, analizowałam jak te dwa rodzaje smutku smutku wpływają na sposób w jaki patrzymy na sytuacje. W tym celu wykorzystałam Okulograf, za pomocą, którego jesteśmy w stanie określić, gdzie patrzy osoba badana. Aby zbadać te założenia przygotowałam smutne historie oparte na tych, które można przeczytać na blogu Humans of New York. Były to więc prawdziwe doświadczenia różnych osób. Zmodyfikowałam je tylko pod względem intensywności smutku – tak by dostosować je do testowanych założeń. Wyniki badania z EEG pokazują, że smutek o niskiej motywacji dążącej prowadził do zwiększonej aktywności w obszarach przedczołowych – często związanych z martwieniem się, powracaniem myślami do nieprzyjemnych zdarzeń (ruminacją), natomiast smutek o wysokiej motywacji dążącej, zmniejszał aktywność w tych obszarach.
Procedura badania
Badanie 1
Metoda
W pierwszym badaniu podjęłam się rejestracji sygnału EEG zarówno w fazie spoczynkowej, jak również po manipulacji stanem emocjonalnym i motywacyjnym osoby badanej. W badaniu zastosowałam autorską, stworzoną na potrzeby badania, procedurę wzbudzenia emocji opartą na prezentacji historii osób doświadczających smutek o wysokim lub niskim natężeniu motywacji dążącej. Historie były nagrane przez profesjonalnych aktorów i aktorki, którym zostały udzielone instrukcje dotyczące natężenia emocjonalnego czytanych bodźców. Do każdej historii dołączone było zdjęcie osoby, której doświadczenia zostały opisane (bodźce tworzone były na podstawie prawdziwych historii opublikowanych na blogu Humans of New York) oraz muzyka o odpowiednim zabarwieniu motywacyjnym i emocjonalnym. Badanie zostało przeprowadzone przy użyciu EEG z 64 elektrodami. Dodatkowo badani wypełnili zaplanowane kwestionariusze (BIS/BAS), SAM.
Wyniki
Wyniki behawioralne SAM Analizy SAM, czyli kwestionariuszy pozwalających ocenić skuteczność manipulacji nie wykazały różnić pomiędzy grupami w intensywności smutku, ani nie zaobserwowano różnić w poziomie raportowanej motywacji dążącej. BIS/BAS Również nie zaobserwowałam różnic indywidualnych zależnych od systemu aktywacji/dezaktywacji motywacji w sposobie doświadczania prezentowanych bodźców.
Wyniki EEG
Przeprowadzone analizy zaplanowane w projekcie, opierające się na analizie asymetrii frontalnej w paśmie alfa ( z odprowadzeń czołowych m.in. F3-F4) wykazały, że po indukcji smutku o niskiej motywacji dążącej bardziej aktywna jest prawa kora przedczołowa, natomiast po indukcji smutku o wysokiej motywacji dążącej, większa była aktywność w lewej korze przedczołowej. Biorąc pod uwagę rosnącą liczbę publikacji z ostatnich lat, kwestionujących wskaźnik asymetrii frontalnej w paśmie alfa, postanowiłam przeprowadzić dodatkowe analizy oparte na metodzie analizy permutacyjnej klastrów przeprowadzone w obszarach czołowych. Wykazały one bardzo silne zróżnicowanie w aktywności mózgu pomiędzy warunkami (smutek o niskiej lub wysokiej motywacji dążącej). Osoby, w warunku o niskiej motywacji dążącej miały większą aktywność w obszarach przedczołowych, natomiast mniejsza aktywność w tych obszarach pojawiła się u osób po indukcji wysokiej motywacji dążącej (w obu warunkach w porównaniu do aktywności po neutralnej historii).
Badanie 2
Metoda
W Badaniu 2 zastosowano taką samą procedurę jak w Badaniu 1, jednak zmienną zależną była zakres percepcyjny rejestrowany za pomocą Okulografu.
Wyniki behawioralne
SAM Analizy SAM czyli kwestionariuszy które pozwalają ocenić skuteczność manipulacji nie wykazały różnić pomiędzy grupami w intensywności smutku, ani nie zaobserwowano różnić w poziomie raportowanej motywacji dążącej. BIS/BAS Również nie zaobserwowałam różnic indywidualnych zależnych od systemu aktywacji/dezaktywacji motywacji w sposobie doświadczania prezentowanych bodźców .
Wyniki Okulograficzne
Osoby, które doświadczały indukcji smutku o niskiej motywacji dążącej miały szerszy zakres percepcyjny od osób, które były w grupie indukcji smutku o wysokiej motywacji dążącej.
Średnia z fiksacji między warunkami w czasie wyświetlania anagramu.
Wyniki tego badania sugerują więc, że u osób badanych to smutek nieaktywny, prowadził do silniejszej aktywności w obszarach przedczołowych i silniejszej ruminacji. Wyniki badania z zastosowaniem okulografu sugerują, że osoby biorące udział w eksperymencie doświadczając smutku o niskiej motywacji dążącej patrzyły w sposób bardziej ogólny, i w mniejszym stopniu się koncentrowały na konkretnych obiektach niż osoby, które doświadczały smutku o wysokiej motywacji dążącej.
Taki wynik może sugerować, że kiedy doświadczamy smutku o niskiej motywacji dążącej – to nie widzimy celu kolejnego działania i nasze procesy poznawcze są szersze i niezorientowane, na żaden obiekt. Natomiast kiedy doświadczamy smutku o wysokiej motywacji dążącej– to często ten może się odnosić do jakiegoś konkretnego obiektu, który powoduje, że nadal czujemy się zmotywowani i aktywni. Badania te, pokazują zatem, że smutek w zależności od tego, w jaki sposób go odczuwamy może sprawiać, że inaczej będziemy postrzegać otaczający nasz świat.
Zatem kiedy czujemy się smutni, w zależności od okoliczności w jakich pojawia się w nas ten stan, jego doświadczenie może być bardzo różne i niezwykłe w przebiegu naszych procesów motywacyjnych i emocjonalnych.
Kontekst
W ostatnich latach, w związku z doświadczeniem pandemii Covid-19, wojną w Ukrainie, wiele osób doświadcza negatywnych emocji w swoim życiu. Powszechne rozumienie tego zjawiska, obecne w przekazie kulturowo-społecznym, sugerowałoby skupić się na pozytywnym myśleniu, docenianiu tego, co jest i upatrywaniu nadziei w tym co nadejdzie.
Jednocześnie alarmujące informacje o liczbie chorych na depresję, płyną z placówek zdrowia psychicznego w Polsce, jak również ze statystyk Światowej Organizacji Zdrowia, pokazując, że niekoniecznie jest to najlepszy sposób radzenia sobie z trudnymi doświadczeniami.
Realizując projekt, pragnęłam zwrócić uwagę na rolę smutku w naszym życiu i zastanowić się, jak można wykorzystać go do lepszego radzenia sobie z napotykanymi trudnościami. W oparciu o wyniki badań sugeruję, że smutek jest niezwykle potrzebną emocją, która pozwala nam zauważyć co jest dla nas ważne, czego nam brakuje, co powinniśmy zmienić. Analizując tę emocję zauważyłam, że stan smutku nie jest tak jednorodny jak było to opisane w literaturze i zaproponowałam innowacyjne rozróżnienie na smutek o wysokiej i niskiej motywacji dążącej. Postawione hipotezy udało się potwierdzić zarówno na poziomie neuronalnym jak również w przebiegu procesów poznawczych.
Opisane wyniki badań, pokazują nieheterogeniczny charakter smutku i sugerują, że w naszych codziennych doświadczeniach to rozróżnienie może być kluczowe, żeby zrozumieć różnice w jego doświadczaniu.
Co więcej na podstawie wyników projektu powstało kilka publikacji popularyzatorskich dotyczących smutku i roli negatywnych emocji w takich gazetach jak: Newsweek Psychologia, Vogue, Wysokie Obcasy.
Popularyzacja wiedzy w tym temacie, może przekładać się na normalizację negatywnych emocji oraz ich większą akceptację w społeczeństwie – dzięki czemu – jak sugerują badania Petera Kuppensa i Brocka Bastiana osoby ich doświadczające – nie będą tak silnie narażone na ostracyzm i poczucie nieadekwatności.
Kontynuacja badań nad tym zagadnieniem wydaje się być kluczowa do zrozumienia dynamiki smutku oraz przechodzenia ze smutku do stanu depresyjnego.
